Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ- ΒΟΪΟΥ (1941- Άνοιξη 1943)

   11. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΝΟΠΛΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ ΤΟΥ ΓΕΝΑΡΗ-ΦΛΕΒΑΡΗ 1943

 

Η ανοιχτή ένοπλη εξέγερση το Γενάρη-Φλεβάρη του 1943 είχε τεράστια σημασία για την εξέλιξη της Eθνικής Aντίστασης στην περιοχή. Μέσα σ΄ένα μήνα δημιουργήθηκαν τα τοπικά αρχηγεία Γρεβενών, Βοΐου, Σινιάτσκιου, Βεντζίων και Χασίων με τις ομάδες του εφεδρικού ΕΛΑΣ σε κάθε χωριό, καλά οργανωμένες και έτοιμες σε κάθε στιγμή να χτυπήσουν κάθε επιδρομή του εχθρού.

Στην πιο κρίσιμη καμπή, στην αρχή της ένοπλης εξέγερσης στην προσπάθεια του εχθρού να επιβάλλει με τη βία την υποταγή του λαού της περιοχής, δοκιμάστηκε η αντοχή, η ικανότητα και η τόλμη της τοπικής ηγεσίας, η οποία ανέτρεψε τα σχέδια του εχθρού. Οι Ιταλοί συντρίφθηκαν στις μάχες του Σνιχόβου, της Μερίτσας και της Βωβούσας και ελευθερώθηκαν οι πόλεις  Σιάτιστα, Τσοτύλι και Νεάπολη.[1]

Τα μόνιμα τμήματα και ο εφεδρικός ΕΛΑΣ δεν ήταν απλώς μπουλούκια χωρικών, όπως θέλουν να τα παρουσιάσουν κάποιοι, αλλά ένας έμπειρος στρατός, καλά οργανωμένος με τους υπαξιωματικούς και κατώτερους αξιωματικούς δοκιμασμένους στην εποποιία του ΟΧΙ. Αυτό απέδειξαν οι πολύωρες και πολυήμερες μάχες με τον εχθρό με αποκορύφωμα στο Μπουγάζι, στο Φαρδύκαμπο και στις 20ήμερες μάχες με τη μεραρχία Πινερόλο που θέλησε να υποτάξει την περιοχή, αλλά επέστρεψε στην έδρα της συντριμμένη και απογοητευμένη.

Στα ανακοινωθέντα της Βέρμαχτ ο Φαρδύκαμπος αναφέρεται ως η βασικότερη επιχείρηση Αντίστασης. Σε μια πρώτη αναφορά του τμήματος IC/AO αριθ. 3670/43, στις 9-4-1943 αναφέρει ότι η δραστηριότητα των ανταρτών έχει πάρει μαχητική μορφή. Το αποκορύφωμα αυτής της δραστηριότητας ήταν η μάχη του Φαρδύκαμπου στις 4-6 του Μάρτη, όταν πάνω από 600 Ιταλοί παραδόθηκαν με το πυροβολικό τους στους αντάρτες.[2]

Η ανοιχτή ένοπλη εξέγερση και η θριαμβευτική της εξέλιξη με τις γνωστές επιτυχίες στην περιοχή Γρεβενών - Βοΐου δεν ήταν κάτι το αυθόρμητο και το τυχαίο. Ήταν καλά προετοιμασμένη από την ακούραστη δουλειά των «δηλωσιών» κομμουνιστών, κατώτερων στελεχών κομμουνιστών, αντιφασιστών - πατριωτών. Οι οποίοι ήταν κυρίως δάσκαλοι, δημόσιοι υπάλληλοι, γιατροί, δικηγόροι, δικαστικοί, πολιτευτές, αγρότες, εργάτες, κατώτεροι έφεδροι αξιωματικοί. Στις αφόρητες τρομοκρατικές ενέργειες των Ιταλών με ξυλοδαρμούς, φυλακίσεις και σκοτωμούς για τη συγκέντρωση της σοδειάς των αγροτών και την παράδοση των όπλων, στάθηκαν δίπλα στο λαό, τον οργάνωσαν, κρύψανε το είναι τους και τα όπλα, κράτησαν τον πατριωτικό ενθουσιασμό. Η επίμονη δουλειά που έγινε στα δύο πρώτα χρόνια της κατοχής 1941-1942 επιβεβαιώθηκε στην πράξη. Μάχες δεν κερδίζονται χωρίς γερά μετόπισθεν.

Η πρώτη φάση της Eθνικής Aντίστασης στο Βόιο-Γρεβενά κλείνει με τις 20ήμερες μάχες με ολόκληρη την ιταλική μεραρχία που καταδιώχθηκε προς τη Θεσσαλία.

---

[1] Ο Hammond στο βιβλίο του «Δυτική Μακεδονία: Αντίσταση και συμμαχική στρατιωτική αποστολή, μετάφραση Π. Παπαθανασίου, δεν γράφει σαν ιστορικός, αλλά το λιγότερο σαν Αρχηγός της «Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής». Δεν αναφέρεται σε κανέναν από τους τοπικούς αρχηγούς εκτός επεισοδιακά στον Υψηλάντη. Αποσιωπεί την ψυχή της εθνικής αντίστασης στη Δυτική Μακεδονία. Αναφέρεται στους νεοφερμένους, ξένους στον τόπο, που ήρθαν σε στρωμένο τραπέζι και στρογγυλοκάθισαν κουβαλώντας και τη «Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή» που με την ανοχή τους μετατράπηκε σε αποστολή πρακτόρων που ανενόχλητα «παζάρεψαν το μέλλον της χώρας» μας, οδηγώντας την στον εμφύλιο σπαραγμό. Βλέπε και Mark Mazower, Στην Ελλάδα του Χίλτερ. Η εμπειρία της Κατοχής, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1994, σ. 11-19.

[2] Α. Κέδρος, Η Ελληνική Αντίσταση 1940-1944, τ. 1^ος, Θεμέλιο, 1983, σ. 312, βλέπε και ο.π. Η δεκαετία του 1940-1950, σ. 102.